In de wereld van beleid en governance is het essentieel om te erkennen dat de beste oplossingen vaak voortkomen uit samenwerking. In mijn rol als strategisch adviseur economie heb ik ervaren dat de betrokkenheid van stakeholders – van burgers tot ondernemers – niet alleen een morele verplichting is, maar ook een strategische noodzaak. ‘Buiten beginnen is binnen winnen’ is een krachtige mantra die ons herinnert aan het belang van inclusieve beleidsvorming. In dit blog beschrijf ik hoe we door middel van stakeholder engagement een effectievere en duurzamere toekomst kunnen creëren.
De waarde van samenwerking
Bij het ontwikkelen van beleid is het cruciaal om verschillende perspectieven in overweging te nemen. Als beleidsadviseur heb je uiteraard expertise en kennis, maar het is onrealistisch om te denken dat je alles weet. Stakeholders, zoals inwoners en ondernemers, hebben unieke ervaringen en inzichten die waardevol zijn voor het beleidsproces. Als gemeente kun je de beste plannen bedenken, maar zonder input van de (toekomstige) inwoners en lokale ondernemers mis je belangrijke signalen over wat er echt nodig is. Door hen vroegtijdig te betrekken, krijg je niet alleen waardevolle feedback, maar creëer je ook draagvlak en eigenaarschap voor het beleid.
Beleid vanuit de ivoren toren: een recept voor falen
‘Beleid maken vanuit een ivoren toren’ zoals dat vaak wordt genoemd, is gedoemd om te mislukken. Wanneer beleidsmakers zich isoleren van de realiteit buiten hun kantoor, verliezen ze cruciale inzichten die nodig zijn om effectieve en werkbare oplossingen te creëren. Vaak hebben beleidsmedewerkers niet de volledige inzage in wat bijvoorbeeld winstgevend is of wat daadwerkelijk leeft onder de bevolking. Dit kan leiden tot initiatieven en beleid die niet aansluiten bij de behoeften van de samenleving of die economisch niet haalbaar zijn.
Gedragswetenschappelijke component
Wat moeten we dan samen doen om ervoor te zorgen dat beleid daadwerkelijk winstgevend en effectief wordt? Het antwoord ligt in samenwerking en het omarmen van diverse perspectieven. Door stakeholders te betrekken bij elke stap van het proces, kunnen we gezamenlijk zoeken naar oplossingen die zowel haalbaar als waardevol zijn. En waarvan we zeker weten dat deze ook daadwerkelijk door betrokkenen wordt opgepakt. De gedragswetenschappelijke component (gaan stakeholders dit ook daadwerkelijk doen?) mag hierin zeker niet ontbreken.
Niet alles kan
Als gemeente heb je te maken met wet- en regelgeving en financiële mogelijk- en onmogelijkheden. Dit betekent dat niet alle wensen van stakeholders vervuld kunnen worden. Mijn ervaring is echter dat, door deze manier van samenwerken, er meer begrip kan worden gecreëerd voor de rol van de gemeente en jou als ambtenaar of adviseur. Dit begrip is waardevol; ik heb vaak gezien dat mensen daardoor nog meer met mij gingen meedenken en constructief wilden bijdragen aan oplossingen. Ook in andere trajecten vond ik dezelfde stakeholders dan weer aan mijn zijde. Om mee te denken of mij te verbinden met voor de gemeente andere waardevolle contacten.
De rol van de Omgevingswet
De Omgevingswet is een goed voorbeeld van een poging om beleid te maken dat gericht is op wat wél kan, in plaats van wat niet kan. Deze wet moedigt gemeenten aan om flexibel en integratief te werken, en benadrukt het belang van participatie van alle betrokken partijen. Dit vraagt niet alleen om nieuwe processen, maar ook om een gedragsverandering: we moeten onszelf de vraag stellen: ‘Wat kunnen we samen wel realiseren?’ in plaats van te focussen op wat er niet kan.
Facilitators van het proces
Door deze benadering kunnen we niet alleen de uitvoerbaarheid van beleid verbeteren, maar ook de winstgevendheid en duurzaamheid van projecten vergroten. Het is essentieel dat beleidsmakers zich realiseren dat zij niet alleen de architecten zijn van beleid, maar ook de facilitators van een proces waarin alle stemmen worden gehoord. Dit vraagt om creativiteit en een open houding, zowel van de gemeente als van de stakeholders.
Het belang van sociale cohesie
Een bijkomend voordeel van stakeholder engagement is de versterking van sociale cohesie binnen de gemeenschap. Wanneer mensen het gevoel hebben dat hun stem wordt gehoord en dat ze invloed hebben op beslissingen die hen aangaan, leidt dit tot een grotere betrokkenheid en verbinding. Dit is niet alleen van belang voor de uitvoering van beleid, maar ook voor het creëren van een veerkrachtige samenleving. Mijn ervaring is dat mensen elkaar ook in andere trajecten weer opzoeken en met elkaar gaan samenwerken. Dat is erg waardevol voor alle partijen.
Samenwerken
Gemeenten hebben de mogelijkheid en verantwoordelijkheid om de samenwerking tussen verschillende stakeholders te stimuleren. Dit kan door het organiseren van bijeenkomsten, het faciliteren van discussies, het aanmoedigen van samenwerkingsverbanden en het creëren van netwerken. Wanneer stakeholders elkaar ontmoeten en ideeën uitwisselen, ontstaan er nieuwe mogelijkheden en innovatieve oplossingen. Mooie uitkomsten die zonder deze interactie nooit zouden zijn ontstaan.
De rol van de bestuurder
Een goed doordacht beleid dat in samenwerking met stakeholders is ontwikkeld, is kwalitatief hoogwaardig en plaatst de bestuurder in een sterkere positie. Wanneer je als bestuurder kunt aantonen dat je beleid is gebaseerd op een breed scala aan input en expertise, vergroot dat niet alleen je geloofwaardigheid, maar ook het vertrouwen in de overheid. Dit is cruciaal in een tijd waarin veel mensen zich afvragen of hun stem wel echt telt. En of het beleid wel goed doordacht tot stand is gekomen.
Een treffend voorbeeld van wat er kan misgaan wanneer deze samenwerking ontbreekt, is de huidige situatie rondom de wet DBA. Los van het feit dat ik ook van mijn mening ben dat het inhuren van professionals in sommige situaties onder de loep moet worden genomen, mogen we toch wel concluderen dat onrust en onduidelijkheid over dit onderwerp voorkomen had kunnen en moeten worden. Het resultaat dat nu is gecreëerd, is in sommige situaties onwerkbaar, maar leidt ook tot veel onrust en verwarring in de markt en nog minder vertrouwen in de politiek. Dit voorbeeld illustreert hoe belangrijk het is om politieke besluiten te nemen die aansluiten bij de realiteit van de betrokken stakeholders en markt.
Van theorie naar praktijk
Het klinkt misschien eenvoudig: betrek stakeholders bij het beleid. Maar hoe doe je dat in de praktijk? Hier zijn enkele strategieën die effectief kunnen zijn:
- Vroegtijdige betrokkenheid:
Start het beleidsproces met een open dialoog. Dit kan door middel van enquêtes, focusgroepen of openbare bijeenkomsten. Betrek stakeholders vanaf het begin om hun inzichten en zorgen te verzamelen. - Transparantie:
Wees open over de doelstellingen en uitdagingen van het beleid. Dit creëert vertrouwen en moedigt stakeholders aan om eerlijk en constructief bij te dragen. Niet alles kan en ‘nee’ is ook een antwoord. - Flexibiliteit:
Sta open voor feedback en wees bereid om plannen aan te passen op basis van de input van stakeholders. Dit toont aan dat je hun inbreng waardeert en serieus neemt en kwalitatief hoogwaardig beleid wilt maken. - Langdurige relaties:
Investeren in langdurige relaties met stakeholders kan leiden tot een grotere bereidheid om samen te werken. Zorg ervoor dat je na de implementatie van beleid ook blijft communiceren met betrokkenen over de stand van zaken. Laat dit niet wegebben en zorg ervoor dat ‘de energie’ erop blijft.
Conclusie ‘Buiten beginnen is binnen winnen’
Het is een strategie die niet alleen de kwaliteit van het beleid verbetert, de positie van de bestuurder verstevigt, maar ook de relatie tussen de overheid en de samenleving versterkt. Door stakeholders te betrekken bij het beleidsproces, creëren we niet alleen effectievere oplossingen, maar ook een gemeenschap die zich gehoord en betrokken voelt.
Laten we ervoor zorgen dat we in de toekomst leren van de lessen uit het verleden en ons inzetten voor een inclusieve en samenwerkende benadering van beleidsvorming. Door goed voorbereid en met stakeholders beleid te maken, kunnen we samen bouwen aan een sterke en veerkrachtige samenleving en een sterkere economische positie.
Laten we de handen ineenslaan en de toekomst vormgeven – samen.
Patricia Borghouts
Dit blog biedt een overzicht van de essentie van stakeholder engagement in beleidsvorming en hoe deze aanpak kan bijdragen aan een betere samenwerking tussen de overheid en de gemeenschap. Voor meer inzichten en strategieën, blijf GRAZI volgen!
